Podatek VAT (value-added tax) to jedna z najważniejszych danin w dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej. Jest on także bardzo ważny pod kątem budżetowym- stanowi filar przychodów praktycznie każdego państwa na świecie, a już z pewnością w Europie. Co musisz wiedzieć o VAT – cie? W dzisiejszym artykule skupimy się na bardziej ekonomiczno-prawnej analizie tego zagadnienia, natomiast limity, wartości procentowe i zwolnienie będą tematami następnych wpisów, do których już teraz serdecznie zapraszamy.
Spis treści
Skąd wzięła się nazwa VAT?
Podatek od towarów i usług (PTiU) jest podatkiem pośrednim, nakładanym na zdecydowaną większość sprzedawanych nowych dóbr w Europie. To nie tłumaczy jednak nazwy. VAT jest w rzeczywistości akronimem od słów value-added tax, co dosłownie tłumaczy się jako podatek od wartości dodanej. W swoich założeniach, VAT miał pozwalać państwom na zarabianie na sprzedaży dóbr, a jednocześnie nie zwiększać cen, co mogłoby wystąpić przy nakładaniu się danin.
Historia podatku od towarów i usług
Powszechnie mówi się, że twórcą VAT – u był Francuz, Maurice Laure, jednak nie jest to prawda. Pierwszy koncept pojawił się w Niemczech w 1918 roku, a jego autorem był przedsiębiorca Carl Friedrich von Siemens.
Nowoczesny VAT został wprowadzony przez Francuzów w 1954 roku na terenie Wybrzeża kości słoniowej (Ivory Coast). Po 4 latach trwania eksperymentu, podatek został zaimplementowany do przepisów obowiązujących na terenie kontynentalnej Francji. Reszta świata wprowadzała VAT w latach 50.,60. i 70. Z oczywistych względów, kraje takie jak Polska, Litwa, Estonia czy Czechy dołączyły do tego grona znacznie później. W ostatnich latach, VAT wprowadzono także w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Arabii Saudyjskiej, a już niedługo stanie się to również w Katarze.
W przypadku Polski, podatek od towarów i usług obowiązuje od stycznia 1993 roku (Dz. U. z 1993 r. nr 11, poz. 50), natomiast ze względu na regulacje UE ustawodawca był zmuszony do wprowadzenia nowej ustawy (Dz. U. z 2022 r. 931, z późń. zm.).
Rola VAT w budżecie
W budżecie na 2022 rok przewidziano, że wpływy z towaru od podatków i usług wyniosą 231,4 miliarda złotych, czyli aż 52,5% wszystkich wpływów (łącznie 440,8 mld). Jak nie trudno zauważyć, jest to w zasadzie filar dochodów państwa, znacznie ważniejszy od podatków dochodowych czy akcyzy.
Podatek od towarów i usług jest także ważny w innych częściach świata. Ma on szczególne znaczenie dla państw europejskich, ale też Stanów Zjednoczonych (16,6%), Japonii (21%) czy Chin (45,7%). Widać tu dużą korelację między bogactwami naturalnymi a przychodami z podatków. Państwa zarabiające na sprzedaży np. węglowodorów zwykle nie muszą nakładać tak wysokich stawek VAT jak te, które bogacą się głównie na usługach czy produkcji dóbr.
Kto płaci VAT?
Choć pytanie jest proste, odpowiedzi jest tak naprawdę kilka. Musimy przecież pamiętać, że PTiU jest podatkiem od wartości dodanej, zatem ciężar tego zobowiązania co do zasady spada na ostatecznym nabywcy- konsumencie. Z drugiej strony, to nie klient w sklepie a sprzedawca odprowadza pieniądze do urzędu skarbowego. Nie znaczy to jednak, że w myśl ustaw podatkowych jest płatnikiem! Porządkując:
- Klient detaliczny jest osobą fizyczną w myśl ustawy i jest “obojętny” pod kątem podatkowym, natomiast z ekonomicznego punktu widzenia jest podatnikiem (to na niego spada realny obowiązek podatkowy, bo płaci tę daninę w trakcie zakupów)
- Przedsiębiorca jest osobą fizyczną, prawną lub inną organizacją i w myśl prawa podatkowego jest czynnym podatnikiem. Z ekonomicznego punktu widzenia, jest on płatnikiem, bo de facto pośredniczy w zapłacie zobowiązania.
- Płatnik podatku to najczęściej naczelnik urzędu skarbowego lub komornik. Odprowadza on zaległy podatek na przykład poprzez wyprzedaż mienia przedsiębiorstwa.
Ryczałt czy VAT?
Zaskakująco często przedsiębiorcy (a raczej przyszli przedsiębiorcy) zadają to pytanie. Oczywiście nie ma na nie odpowiedzi, ponieważ ryczałt jest formą podatku dochodowego (a raczej przychodowego). Nie można zatem wybierać między podatkiem od towarów i usług a zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych.
Warto jednak zaznaczyć, że nie każdy przedsiębiorca będzie musiał płacić podatek od towarów i usług. Obowiązuje kilka zwolnień i wyłączeń, o których wspomnimy w następnych artykułach z tej serii.
Jakie transakcje są objęte VAT?
Można stwierdzić, że opisywany przez nas podatek dotyczy sprzedaży nowych dóbr oraz usług przez przedsiębiorstwa. Nie dotyczy to jednak na przykład usług finansowych (kredyty, ubezpieczenia), mieszkań na potrzeby prywatne, usług medycznych (z pewnymi wyjątkami) czy usługi edukacyjne. Co do zasady, sprzedaż dóbr używanych nie jest opodatkowana, o ile nie spełnione są pewne warunki. W przypadku towarów używanych, wystawia się czasem fakturę vat marża.
Stawki PTiU w Polsce i na świecie
Podstawowa stawka podatku od towarów i usług w Polsce wynosi 23%, natomiast pozostałe wynoszą 8%, 5% i 0%. Dużo ciekawiej jest w innych krajach:
- Niemcy: 19%
- Dania: 25%
- Wielka Brytania: 20%
- Rumunia: 19%
- Węgry: 27%
- Francja: 20%
- Szwecja: 25%
- Zjednoczone Emiraty Arabskie: 5%
- Kanada: 5-15%
Co do zasady, europejskie stawki są najwyższe, a zastosowane rozwiązania dość podobne- wymuszają to regulacje unijne. Analizując historyczne trendy, możemy założyć, że w następnych latach wprowadzone zostaną kolejne podwyżki tych danin, zwłaszcza na starym kontynencie.
Spodobał Ci się nasz artykuł? Jeśli tak, to koniecznie go udostępnij i podziel się opinią w komentarzu! Zachęcamy też do lektury naszych pozostałych publikacji.
